بررسی، تحلیل و تطبیق مضامین ترسایی در شعر شاعران سبک آذربایجان

سبک آذربایجانی، سبک شاعران سدهی ششم شمال غرب ایران، یعنی ارّان و آذربایجان است. شاعران بزرگ این مکتب عبارتند از: خاقانی، نظامی، ابوالعلاءگنجهای، مجیرالدین بیلقانی و فلکی شروانی. یکی از مشخصه های این سبک، توجه وافر به فرهنگ عامه است. یک وجه از پردازش به فرهنگ عامه، کاربرد گسترده ی مضامین ترسایی در دیوان این شاعران است. مجاورت گنجه و شروان با نواحی مسیح نشین ارمنستان و گرجستان، سبب آمد و شد مردمان این نواحی به سرزمین های یکدیگر شد. در پی آن، اصطلاحات خاص دین مسیح، در شعر شاعران این منطقه ورود پیدا کرد. گفتنی است که بازتاب مضامین نصرانی در شعر شاعران این اقلیم تا جایی است که می توان آن را یک ویژگی سبکی به شمار آورد. اکثر این اشارات و تلمیحات، ساده و قابل فهم هستند و نیازی به شرح و تفسیر ندارند. غالباً مأخوذ از قرآن و روایات اسلامی هستند، چنانکه میتوان گفت به کارگیری الفاظ و عبارات ترسایی توسط شاعران سبک آذربایجان از راه تقلید بوده است و جنبهی حقیقی ندارد. در بین این شاعران خاقانی نگاه عمیق­تری نسبت به سایرین دارد، نظری اجمالی بر دیوان او موید این مطلب است. در مرحلهی بعد، نظامی، مجیرالدین بیلقانی، فلکی شروانی و ابوالعلاء گنجهای قرار دارند. در این رساله نگارنده در پی آن است تا با بازتاب و انعکاس این گونه اشارات پراکنده در شاعران آذربایجان، در راه فهم و ادراک شعر این شاعران گامی فراتر بنهد.